Antalya’nın Endemikleri – Memleketim Antalya

Memleketim Antalya – Antalya Tanıtım Vakfı (ATAV), tarafından hazırlanıp basılan bilgilendirme broşürleri bu serinin ilki olmaktadır.

Vakfın çeşitli yayınları Antalya’ya olan aşkı, harika manzarasını birçok antik kültürel mirasını ve diğer tarih kalıntılarını, misafirperver insanlarını, mutfak çeşitliliğini ve özellikle de bu hazinelerin gizemini ve önemini anlatmaktadır.

Coğrafi özelliklerinin getirdiği iklim çeşitliliği, üç kıta arasında doğal bir köprü olması, Anadolu Yarımadası’nı dünyada benzerine az rastlanan bir bitki çeşitliliğine sahip kılmıştır. Bitki çeşitliliği açısından dünyada sadece belli bir bölgede yetişen veya anavatanı belli bir bölge olan (endemik) bitkiler açısından Türkiye dünyanın birkaç bölgesinden biridir.

Zaten kaynaklara göre insanlığın beslenmesinde kilit rol oynayan tarla bitkilerinin %30 u Anadolu’dan köken almıştır. Endemik, alanları belirli bir ülke veya bölgeye ait yerel, ender ve çok ender bulunan türlerdir. Latince endomos (indigenous) kelimesinden gelir ve “yerli” anlamında kullanılır. Endemik bitkilerinden bazıları kültür bitkilerini içermekte, kültür bitkileri olmayan bazı yabani bitkilerde kültür bitkileriyle birlikte yemek malzemesi olarak kullanılmakta. Türk mutfağının zenginliğinde bu bitkiler büyük önem taşımaktadır.

Türkiye florası oldukça zengin ve ilginç bir yapıya sahiptir. Türkiye’nin sahip olduğu bu ilginçliği, içerdiği endemik ve nadir türlerin sayısının çokluğu ile açıklamak mümkündür. Zira Türkiye’de yetişen toplam bitki tür sayısı, Avrupa kıtasındaki tür sayısına oldukça yakındır. Avrupa kıtasının, Türkiye’nin yaklaşık 15 katı büyüklüğünde olduğu düşünülürse, Türkiye’nin floristik zenginliği ortaya çıkar. Bu zenginliğin nedenlerini şu şekilde sıralamak mümkündür; Anadolu’nun Güney Avrupa ve Güney Batı Asya Floraları arasında bir köprü oluşturması, Anadolu’nun üç fitocografik bölgenin (Akdeniz, İran- Turan ve Avrupa- Sibirya fitocografik bölgeleri) kesiştiği yerde yer alması , Anadolu’nun iklimsel ve jeomorfolojik bakımdan büyük değişkenlikler göstermesi ,birçok cinsin gen merkezinin Anadolu olması , Anadolu’da tür endimizminin yüksek olması , birçok kültür bitkisinin bitkininanaç tülerinin Anadolu ve çevresinde bulunmasıdır.

Ülkemiz gerek bitki tür sayısı açısından gerekse de endemik bitki sayısı açısından oldukça zengin bir yapıya sahiptir. Türkiye’de yetişen 9160 bitki türünden yaklaşık 3300 tanesi endemiktir Yani Türkiye’deki her üç bitki türünden bir tanesi Türkiye’ye özgü olup Türkiye dışında başka bir ülkede yetişmez. Bu 3300 endemik türünün 630 tanesi ise Akdeniz bölgesinde yetişmektedir. Akdeniz bölgesindeki 630 endemik türün 500 tanesi ise Antalya ilinde yetişmekte olup, Antalya ve Türkiye endemiğidir. Bu 500 endemik türün 200 tanesi ise sadece Antalya ilinde yetişir. Bu 200 endemik türü Antalya ili dışında dünyanın hiç bir yerinde yetişmez. Bulgaristan ve Irak gibi komşu ülkelerdeki endemik tür sayıları ile karşılaştırıldığında Antalya ilinin zenginliği bir kez daha gözler önüne serilmektedir.

Anadolu jeolojik süreç içerisindeki değişken yapısı, engebeli topografyası, iklimsel çeşitliliği nedeni ile çok zengin bir floraya ve vejetasyon tiplerine sahiptir. Dünya üzerinde Türkiye’nin bulunduğu alan bütün jeolojik devirler içinde en hareketli olan sahadır. Palezoik zamandan Kuaterner zamana kadar geçen süre içinde Anadolu’da bir çok oluşum meydana gelmiştir. Türkiye’de görülen reliyef şekiller dördüncü zamanda Pleistosen’de oluşmuştur. Bu dönemdeki Alpin hareketler sonucu Anadolu bloku bütünü ile yükselmiş, kıvrımlar yanında yer yer kırılmalar, çanaklaşmalar ve volkanizma olayları neticesinde de lav platoları, volkan konileri meydana gelmiştir.Ayrıca buzul devirlerinde Avrupa’nın uzun süre tundra dönemi yaşaması, mevcut flora ve faunanın Anadolu’ya çekilmesi,Anadolu’nun canlı türleri için sığınak görevi görmesine neden olmuştur. Özellikle buzul dönemlerinde güneye inen formlar, buzullar sonrası dönemde Akdeniz Bölgesi’nde ve Torosların habitat çeşitliliğinde türleşmişlerdir. Bu yüzden Toroslar tür çeşitliliği bakımından oldukça zengindir.

Yazı’nın Kaynağı: www.antalyaguide.org