Elmalı’nın Tahıl Ambarları Türkiye ve Avusturya’yı Birbirine Bağlıyor

Mimarlık Öğrencileri  “Tahıl Ambarı”Nın Rölövesini Çıkardı.

Antalya Kültürel Miras Derneği’nin (ANKA) yürüttüğü “Kırkambar-Teke Yaylası, Elmalı’da Geleneksel Tahıl Ambarları ve Arı Serenlerinin Belgelenmesi, Sayısallaştırılması ve Tanıtımı” projesi tanıtım ve farkındalık etkinlikleri kapsamında Akdeniz Üniversitesi ve Viyana’dan üniversite öğrenci derneği  Korona Mai’den öğrenciler “tahıl ambarları”nı yerinde inceledi. Düdenköy’de Hüseyin Kaplan’a ait tahıl ambarının rölöve çalışmasını yaptı.

Antalya Kültürel Miras Derneği (ANKA) tarafından hazırlanan, “Ortak Kültür Mirası: Türkiye ve AB Arasında Koruma ve Diyalog-II Hibe Programı tarafından desteklenen Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca yürütülen, kısa adı KIRKAMBAR olan “Teke Yaylası, Elmalı’da Geleneksel Tahıl Ambarları ve Arı Serenlerinin Belgelenmesi, Sayısallaştırılması ve Tanıtımı” KIRKAMBAR Projesi tanıtım ve farkındalık etkinlikleri kapsamında geçtiğimiz hafta Elmalı’ya davet edilen üniversite öğrencileri, tahıl ambarlarını yerinde inceledi.

Destekçileri arasında Avusturya’daki Anadolu Akdeniz’i Kültür Mirası Dayanışma Derneği DİSKELES (Synergie zum Kulturerbe des Anatolischen Mittelmeerraums) Antalya Büyükşehir Belediyesi ve Elmalı Belediyesi’nin yer aldığı projenin tanıtım ve farkındalık etkinlikleri çerçevesinde 27-29 Nisan tarihlerinde, Avusturya’dan Korona Mai Derneği ve Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Fakültesi öğrencilerinin katılımıyla Uluslararası Öğrenci Atölyesi gerçekleştirildi.

TAHIL AMBARLARINI YERİNDE İNCELEDİLER

Elmalı ve Antalya’da  üç gün süreyle gerçekleştirilen toplantılarda; Antalya Kültürel Miras Derneği Başkanı ve KIKAMBAR Proje Koordinatörü Dr. Selda Baybo, Proje Asistanı Aysel Ovalıoğlu, ABB Müzeler Şube Müdürü Mehmet Şengül, ABB Kent Araştırmaları Merkezi Koordinatörü Dr. Evran Dayar ve Akdeniz Üniversitesi Mimarlık  Fakültesi  Mimarlık Bölümü Başkanı öğretim üyesi Prof. Dr.  Hacer Mutlu Danacı  öğrencilere eşlik etti.

Atölyenin ilk günü Kırkambar Proje Koordinatörü Selda Baybo, Kırkambar Projesi hakkında bilgi verdi. Korona Mai Derneği’nden Claudia Schaefers ve Christian Friess, Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hacer Mutlu Danacı ve öğrencileri, Avusturya ve Türkiye’nin ortak kültürel mirası bağlamında tahıl ambarları, arı kovanları ve kırsal mimari öğelerinin benzerlikleri ve farklılıkları üzerine görüş alışverişinde bulundular.

Elmalı Müzesi bahçesinde sergilenen arı sereni hakkında da bilgi alan ekip, sereni yakından incelerken kullanımına dair gözlem ve değerlendirmelerde bulundu.  Müze ziyaretinin ardından Düdenköy’de Hüseyin Kaplan’ın tahıl ambarının rölöve çalışmasına başlandı.  Çalışmayı ikinci gün tamamlayan ekip atölyenin üçüncü günü Antalya Karaalioğlu Parkı’ndaki sergi alanını ziyaret ederek, Elmalı’dan getirilen tahıl ambarını ve T.M.P Duggan’ın yağlı boya ve siyah kalem Tahıl Ambarı ve Seren çizimlerinden oluşan sergisini gezdi.

TAHIL AMBARLARI TÜRKİYE VE AVUSTURYA’YI BİRBİRİNE BAĞLIYOR

ANKA Başkanı ve Proje Koordinatörü Dr. Selda Baybo, üniversite öğrencileriyle gerçekleştirdikleri atölye çalışmasıyla ilgili olarak şunları söyledi: “ Dünyada birçok yerde bulunan tahıl ambarları “insanlığın ortak hafızası ve ortak mirası, tahıl ambarları iki kültürü, Türkiye ve Avusturya’yı birbirine bağlıyor.  Geçtiğimiz hafta projenin farkındalık çalışmaları kapsamında Akdeniz Üniversitesi mimarlık fakültesi öğrencileri ile Avusturya Korona Mai Derneğine üye, kültürel miras ve mimarlık alanlarında eğitim gören üniversite öğrencilerini Elmalı’daki proje sahasında ağırladık.  Kırkambar Projesi hakkında bilgilendirdik ve bir atölye çalışması yaptık” dedi.

Elmalı tahıl ambarları ve arı serenlerini Antalya’nın köklü tarım kültürünün en önemli göstergeleri arasında görüyoruz. Günden güne endüstriyel tarım ile yok olan bu kültürün gelecek kuşaklara aktarılması başlıca amacımız. Bu amaçla Avusturya ve Antalya’dan Mimarlık, Planlama, Sanat Tarihi, Coğrafya ve  Arkeoloji öğrencilerini bir araya getiren bir atölye gerçekleştirdik. Hedefimiz Antalya’da tarım kültürü ve kırsal mimarlık mirası üzerine daha çok araştırma yapılmasını teşvik etmek. Atölye çalışmalarımız, öğretmenler, konuyla ilgili sivil toplum kuruluşları ve ilk-orta dereceli okul öğrencileri ile Haziran sonuna dek devam edecek.

ANTALYA’NIN KIRSAL MİRASININ KORUNMASI İÇİN ÖNEMLİ BİR PROJE

Antalya Büyükşehir Belediyesi Müzeler Şube Müdürü Mehmet Şengül de Korona Mai Derneğine üye öğrencilerle Akdeniz Üniversitesi öğrencilerine ziyaretleri kapsamında Antalya’da eşlik ederek projeye belediyenin verdiği destekle ilgili bilgilendirdi.  Geziyi değerlendiren Şengül şunları söyledi: “Proje kapsamında yurt dışı proje ortağımız Diskeles Derneği ile birlikte hem Elmalı’daki hem de müzelerde sergilenen, kısmen kullanılan tahıl ambarlarını yerinde inceledik. Sonuçta şunu tespit ettik: Yapıldıkları malzemeler farklı olsa da – sedir, çam-  yapım teknikleri bağlamında her iki taraftaki örnekler arasında benzerlikler var.  Bu etkinlik çerçevesinde de üç gün süresince Viyana’dan gelen öğrenci arkadaşlarımızı ağırladık. Elmalı’da iki gün boyunca araştırma sahasında bilgi verdik.  Ardından Karaalioğlu Parkı’ndaki tahıl ambarını ve İnovasyon Merkezimizdeki sergiyi birlikte gezip fikir alışverişinde bulunduk. Antalya Büyükşehir Belediyesi olarak bu projenin ortağı olmaktan gurur duyuyoruz. Antalya’nın kırsal mirasının korunması için önemli bir proje olduğunu düşünüyorum. Projenin; tahıl ambarı ve arı serenlerinin belgelenmesi, tanıtılması, korumanın ve evde kullanımının devam etmesine sunacağı katkının önemli olduğunun farkındayız. Öte yandan Kırsal Miras kavramı ülkemizde çok yerleşmiş bir kavram değil. Bu projeyle birlikte kırsal miras kavramı konusunda da bir farkındalık gelişiyor.”

TARIM DESTEKLENİP KORUNURSA KIRSAL YAŞAM DA KORUNUR

Akdeniz Üniversitesi Mimarlık bölümü öğrencileriyle birlikte üç gün süren atölye çalışmasına katılan, doktora tezi için de Elmalı’da çalıştığını hatırlatan Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölüm Başkanı öğretim üyesi Prof. Dr.  Hacer Mutlu Danacı da Elmalı’nın kendisi için çok önemli olduğunu belirterek şunları söyledi: “Geçmişte Elmalı’da ağdalıklar, değirmenler, tahıl ambarları ve  serenlerle ilgili rölöveler aldık. Çeşitli analizler yaptık.  Dolayısıyla bu çalışma hem beni hem de bölümdeki doktora öğrencilerimizi çok heyecanlandırdı.  Atölye katılımcıları ile koruma üzerine tartıştık, fikir alışverişinde bulunduk. Üç günlük atölyede hem projenin nihai sonuçlarını yerinde görme şansı elde ettik hem de ileride birlikte yapabilecek kimi çalışmaların tohumları atıldı.  Genel olarak bu tip kırsal alanlarda yaşamın korunması gerektiğini düşünüyoruz. Tarım desteklenip korunursa kırsal yaşam da korunur. Kırsal yaşam korunduğu zaman insanların ambara koyacak malzemeleri olur.  Böylece tahıl ambarları da korunur ve atıl kalmaz.”

“ÇOK KÖKLÜ BİR KÜLTÜR, YERİNDE GÖRMEK ÇOK HEYECAN VERİCİYDİ.”

Proje kapsamında bölgeyi ziyaret eden Viyana Teknik Üniversitesi Mekansal Planlama Bölümü yüksek lisans öğrencisi Claudia Schaefers,  Elmalı tahıl ambarları ziyaretiyle ilgili olarak şunları söyledi: “Elmalı’da gördüğümüz tahıl ambarları özellikle Avusturya’nın kırsal alanlarında karşımıza çıkan tahıl ambarlarına benziyor. Oradakiler de yerden yükseltiliyor, hayvanlardan korumak için özel bir sistem geliştirilmiş, bu özelikleri ortak. Ayrıca sadece Elmalı’da ve Avusturya’da değil bütün Akdeniz çanağında benzer ambar örnekleri var. Yaşantıda aşağı yukarı birbirine benziyor. Anlıyoruz ki kırsal yaşamın benzerliği ihtiyaçların benzerliğini de beraberinde getiriyor. Elmalı’daki geleneksel yaşam kültürü çok köklü bir kültürü devam ettiriyor, yerinde görmek çok heyecan vericiydi.”

TAHIL AMBARLARI İLHAM VERDİ

Elmalı’daki tahıl ambarlarında kullanılan geçme tekniğini çok ustaca bulduğunu belirten Mimarlık Bölümü Yüksek Lisans öğrencisi Christian Friess de ziyaretle ilgili olarak şöyle dedi: “Bu teknik sayesinde rahat sökülüp takılabiliyor, ayrıca kullanım ve taşıma kolaylığı sağlıyor.  Öte yandan sadece ahşap ve sadece sedir ağacından yapılıyor olması da Elmalı ambarlarını özel kılan bir diğer özellik. Bölgedeki ziyaretimiz sırasında incelediğim, hepsi birbirinden farklı  tarzlarda inşa edilmiş ambarların, çağdaş sanat çalışmalarıma ilham vereceğini düşünüyorum. Tahıl ambarlarını mutlaka çalışmalarımda kullanacağım.”

Elmalı tahıl ambarlarını yerinde inceleyen Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Fakültesi doktora programı öğrencisi Gamze Kıran da kendisi için hem heyecan verici hem de eğitici bir tecrübe olduğunu belirterek şöyle devam etti: “Köklü bir geçmişe sahip olan ambarlarla ilgili ne kadar az bilgimiz olduğunu fark ettim. Kendi bölümümüz açısından da durum böyle. O nedenle bu atölyenin mesleki gelişimime katkı sağladığını düşünüyorum.”

PROJE HAKKINDA:

KIRKAMBAR Projesi’nin giderlerinin yüzde doksanını Avrupa Birliği’nin (AB) mali desteği ile hayata geçirilen “Ortak Kültür Mirası: Türkiye ve Avrupa Birliği Arasında Koruma ve Diyalog-II” hibe programı karşıladı. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yürütücülüğünü yaptığı bu hibe programının Sözleşme Makamı, Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı Merkezi Finans ve İhale Birimi’dir ve bu birim KIRKAMBAR projesinin mali denetimini yapmaktadır. “Ortak Kültür Mirası: Türkiye ve Avrupa Birliği Arasında Koruma ve Diyalog-II”  hibe programının amacı, Türk ve Avrupa Birliği kuruluşlarının birlikte gerçekleştirdikleri ortak kültürel miras faaliyetlerini teşvik etmek ve geliştirmektir. KIRKAMBAR Projesi destekçileri arasında Avusturya’daki Anadolu Akdeniz’i Kültür Mirası Dayanışma Derneği/DİSKELES (Synergie zum Kulturerbe des anatolischen Mittelmeerraums), Antalya Büyükşehir Belediyesi ve Elmalı Belediyesi yer alıyor.

Tahıl Ambarı, sedir ağacından ve çivi kullanılmadan geçme tekniği ile inşa edilmiş, toprak ile bağlantısı köşe taşları aracılığıyla kesilen, içi dört hazneli, dışı ev tipindeki yapılar olarak biliniyor. Avrupa’nın farklı bölgelerinde Troadkasten (Avusturya), Treppenspeicher (Almanya), Horreo (Galicia/Spain), Rascard (İtalya) gibi adlarla anılan ambarlar, Elmalı’daki örnekleri gibi dünyanın ‘ortak kırsal mirası’ olarak adlandırılıyor.

Bir yıldır süren KIRKAMBAR Projesi çalışmaları kapsamında, Elmalı’nın köylerindeki ARI SERENLERİ ve TAHIL AMBARLARI’nın bulunduğu yerler, yapım tarihleri, inşa teknikleri ve kullanım amaçları listelenip ve fotoğrafları çekilerek belgelendi. ARI SERENLERİ ve TAHIL AMBARI örneklerinin kimlik bilgileri, Türkçe ve Almanca dillerinde www.kırkambar.org.tr sitesinde erişime açıldı. Bu yayın sayesinde Elmalı ilçesinin ARI SERENİ ve TAHIL AMBARI örnekleri dünyada “yayla turizmi”, “alternative kırsal turizm” ya da “eko-kültür turizmi” olarak adlandırılan alanlarda gerçekleştirilecek çalışmalar için bir temel oluşturdu. Ayrıca her bir ARI SERENİ ve TAHIL AMBARI için bir kimlik kartı çıkartılarak yapı sahiplerine teslim edildi.

KIRKAMBAR Projesi, 2022 yılında Antalya Ticaret ve Sanayi Odası’nın Kente Önem Katanlar KÖK yarışmasında “Antalya Araştırması” kategorisinde ödüle layık görüldü.

Tahıl Ambarı:

Bir çeşit ürün depolama yapısı olan TAHIL AMBARLARI ise çoğunlukla sedir ağacından çivi kullanılmadan, geçme tekniği ile inşa edilmiştir. İçi hazneli, dışı ev tipindeki TAHIL AMBARLARInın toprak ile bağlantısı taşıyıcı ayaklar aracılığıyla kesilmektedir. Almanya’da Treppenspeicher, Avusturya’da Troadkasten, İspanya’da Horreo, İtalya’da Rascard gibi adlarla anılan TAHIL AMBARI, Avrupa ülkelerinin ortak kırsal mirası olma vasfına sahiptir. Bilim insanları, geleneksel halk mimarlığı örneği KOVANLIKLAR ve TAHIL AMBARLARInın, Elmalı’nın yüksek yaylarının sosyal, kültürel ve ekonomik yaşamında önemli bir yere sahip olduğu konusunda hemfikirdirler. Bu mimari yapıtların geçmişinin Elmalı bölgesindeki eski çağ uygarlıklarına değin uzandığını düşündüren bulgular mevcuttur.

Arı Sereni:

Yakın zamana kadar doğal bal üretiminin en önemli mekanı olan arı serenlerinin yöresel adı KOVANLIKtır. Bazı köylerde ARI KONAĞI ismiyle de anılan Arı Serenleri esas itibarıyla arıların ürettiği balı yaban hayvanlarından korumak için inşa edilmiştir. Kule biçimindeki ARI SERENLERİNİN yükseklikleri 3 ile 5 metre arasında değişmektedir. Bu kulelerin üzerinde ardıç ağacından kesilmiş düvere sabitlenen taban tahtası bulunmaktadır. Sedir veya ardıç ağacından oyulmuş kara kovanlar bu taban tahtasının üzerine istiflenmekte ve balçıkla birbirine sabitlenmektedir. Yayılım alanı Antalya ve Konya ile sınırlı olan Elmalı’daki ARI SERENLERİ, biçimleri ve inşa teknikleri açısından dünyanın geri kalan bölgelerinde karşılaşılmayan geleneksel halk mimarisi örnekleridir.