Kardelen Neden Expo2016 Simgesi Olmadı?

Başlıktaki bu soru elimize yeni geçen ancak ilk basımı 2012 yılında yapılan gazeteci büyüğümüz Bülent Ecevit ağabeyin “Kardelen ve Doğa Sevdası Yazılar” kitabını okumaya başlayınca hayıflanarak üzülerek aklımıza geldi.

Kendi kendimize sorduk Kardelen Neden EXPO 2016 Antalya’nın Simge Çiçeği Olmadı?

Kitabı mutlaka okumanızı tavsiye ederiz. İlk bölümde Torosların gelinliği Kardelen çiçeğinin hikayesi ikinci bölümde Bülent Ecevit’in gezilerinden derlediği Antalya ve çevresine ait notlar yer almakta. İkinci bölümü daha sonra ayrı bir blog yazısı olarak yayınlayacağız.

EXPO için sembol çiçek arayışını ve yöntemini hepimiz hatırlıyoruz, biliyoruz.

Şakayık sembol çiçeğimiz… O günlere gitmeye gerek yok!

Biz kitabı okurken Kardelen çiçeği ile ilgili aldığımız notları paylaşmak istiyoruz.

Kar varken çiçek açan tek bitki kardelendir.

Kardelenin ana yurdu Toros dağlarının Batı Akdeniz bölümü. Soğanlı bir bitki olan Kardelenin ana bölgesi Akseki-İbradı civarıymış.

Kar kalkmadan dağlarda ve yamaçlarda karı delip çiçeğini açtığı için yöre halkı tarafından “Kardelen” diye tanımlanan bir çiçek. Bilimsel adı Galanthus Vitalis. Güzelhatunçiçeğigillerin bir türü olarak tanımlanıyor.

Yüksek ısısı nedeniyle beyaz kar örtüsünü delip boy verebiliyor. Ve bu özelliği sayesinde ilkbaharın müjdecisi olarak kabul ediliyor.

Boyu 15-30 cm arasında değişebiliyor. Çiçeği beyaz renkte ve sapından aşağıya doğru sarkıyor. Bu haliyle batı dillerinde “Kar Çanı” olarak da adlandırılıyor. Anadolu ve özellikle Toros kökenli bir çiçek olan kardelen başka iklim ve ortamlarda doğada yaşayamıyor, ancak saksıda yetiştirilebiliyor.

Torosların bu güzel çiçeğinin bilinçsiz sökümü yüzyılı aşkın süredir devam etmiş. Çeşitli firmalar, “kardelen” ve diğer doğal çiçeklerin soğanlarını Avrupa ülkelerine ihraç ederek önemli bir döviz kaynağı oluşturmuşlar. Tabi ki kaçak sökümle birlikte kıyım haline dönüşmüş…

Özellikle Hollanda gibi çiçek üretiminde ileri gitmiş ülkeler bunu çoğaltamıyorlar. Çünkü ekolojik şartları sağlayamıyorlarmış. Çiçek ikinci yılında bozuluyor, değişikliğe uğruyormuş. Onun için devamlı olarak Türkiye’den alıyorlarmış.

Kardelen tevazunun simgesi olarak kabul ediliyormuş. Boynu aşağıya eğilmiş, bembeyaz ve saf duruşu nedeniyle bu benzetme yapılmış.

Soğanları için sökülüp talan halini alan bu doğa tahribatına başta Hollanda’nın ve bazı Avrupa ülkelerinin çevreci kuruluşları tepki göstermişler.

Zamanın ABD Başkanı George Bush, Cumhurbaşkanı Turgut Özal’a yazdığı bir mektupla kardelenlerin korunması gerektiğine işaret ederek bu konuda gerekli ilginin gösterilmesini rica etmiş.

Geçmişte Antalya yöresindeki tüccarlar yalnız Akseki-İbradı bölgesinde bir sezonda (Mayıs-Haziran) yaklaşık 100 ton kadar kaçak kardelen soğanı toplandığını itiraf ediyorlarmış.

Köylünün kardelen toplama rekabeti beraberinde yağmaya dönüşmüş. Yaylaya hayvanlarını çıkarmaya hazırlanan köylüler kardelen sökümüne yetişmek için “göç”e erken başlıyorlarmış.

Çocuk felci için geliştirilen ilaçta kardelenden elde edilen alkoloid kullanılarak çocuk felci hastalığının fiziki tedavisinde kullanılıyormuş. Sovyetler Birliği ve Bulgaristan’da 20 yıla yakın süredir çocuk felci tedavisinde bu bitki kullanılmış. (EXPO ve Çocuk…)

1885 yılında, Alman asıllı tüccar Franz Schosser, Ege bölgesi ve Toros Dağları’nda topladığı birkaç çiçek soğanını (kardelen ve lale) Avrupa’da çok tutulduğunu görmüş ve bunlardan çok para kazanmış. (Talan çok eskiden beri devam ediyormuş…)

Kardelen yağmasını sonlandırmak ve yeniden dağlarda kardelenlerin çiçek açması için Tuna Ekim, Dumlugözeli Gülbaz ebe ile Sema Atay’ın çok emekleri geçmiş…

Bu kısa notların haricinde mutlaka bu kitaptan edinip okumanızı öneririz.

Eminiz ki sizde bu kitabı okuyunca;

Antalya’nın çiçeği Kardelen’in,

Çocukların iyileşmesi için ilaç elde edilen Kardelen’in,

ABD Başkanı Bush’un soğanlarının korunmasını Özal’dan rica ettiği Kardelen’in,

1885 yılından beri Avrupa’ya gönderilen ve Avrupalıların özel ilgi gösterdiği Kardelen’in,

Antalya dağlarından söküldükten sonra başka yerde yaşayamayan Kardelen’in,

EXPO 2016 için sembol çiçek olmayı aslında ne kadar hak ettiğini düşüneceksiniz…